Skarżysko-Kamienna ma unikalne w skali kraju perły architektoniczne. Czy mogą być atutem miasta i czy można je uratować?

Debata historyczna była drugą częścią inicjatywy „Bryła po bryle. Architektura międzywojnia Skarżyska-Kamiennej”. Zastanawiano się nad tym, czy blisko stuletnie, a nawet ponadstuletnie budynki i całe osiedla Skarżyska-Kamiennej mogą stać się atutem miasta na szerszą skalę.

W dwudziestoleciu międzywojennym Skarżysko-Kamienna było jednym z najszybciej rozwijających się miast w Polsce. Owocem tego rozwoju są fabryki, budynki użyteczności publicznej, a nawet całe osiedla. Owocem wyjątkowym, ale często niedocenianym. I, niestety, często już niszczejącym czy nawet unicestwionym.

Mowa tu przede wszystkim o kompleksie Państwowej Fabryki Amunicji obejmującym zabudowę proedukacyjną oraz osiedla mieszkaniowe na Górnej Kolonii, Skałce i Zachodnim.

Muzealniczka z Muzeum Historii Kielc Barbara Kasprzyk-Dulewicz nazwała tę architekturę novum na tle wcześniejszej zabudowy Skarżyska, a Krzysztof Myśliński z tej samej placówki wręcz doskonałym przykładem dobrze przemyślanej zabudowy.

Piotr Kardyś z Polskiego Towarzystwa Historycznego dodał do architektonicznych atutów Skarżyska również spuściznę kolejową. Podkreślił, że kolejarzy było stać ze swoich pensji na budowanie imponujących domów również i dziś robiących wrażenie.

Dziś znaczna część architektury tamtych czasów jest w nie najlepszym stanie. Licznych budynków nie zdołano ocalić. Wydaje się, że mogłoby temu zapobiec wpisanie ich do rejestru zabytków. Katarzyna Czernik i Oliwia Juras z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach podkreśliły jednak, że w podobnej sytuacji jest wiele miast o zbliżonej do Skarżyska historii, gdzie też taka architektura nie znajduje się w takim rejestrze.

Dodały przy tym, że nie zawsze taki krok jest konieczny, a często utrudniłby właścicielom utrzymanie budynków.

Jednym z przedstawicieli urzędu miasta, którego rola w ocaleniu i promocji skarżyskiej architektury jest niebagatelna, był zastępca prezydenta Andrzej Brzeziński. Przypomniał, że w przypadku Górnej Kolonii już podjęto działania mające na celu ochronę jej historycznego kształtu. Takie działania jednak wywołują obawy wśród mieszkańców, ale urząd stara się je rozwiewać.

Samorządowiec dodał, że jak do tej pory w mieście nie pojawiły się pomysły, aby dokonywać termomodernizacji budynków z tamtych czasów, czego obawia się wiele osób, a co bezpowrotnie zniszczyłoby charakter tej architektury. Obiecał też, że jego urząd będzie starał się, aby architektoniczne perełki Skarżyska znalazły odpowiednie uznanie.

Debata zakończyła się pytaniami od uczestników, którzy podnieśli m.in. sprawę niszczejącego starego kościoła pw. św. Józefa.